Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!Τα τμήματα Φιλολογίας των πανεπιστημίων υπήρξαν για πολλά χρόνια περιζήτητα, αφού χιλιάδες υποψήφιοι δήλωναν ως πρώτη επιλογή στο Μηχανογραφικό τους αυτές τις σχολές με επακόλουθο οι βάσεις εισαγωγής να είναι πολύ υψηλές.
Αποτέλεσμα αυτής της επιλογής χιλιάδων μαθητών ήταν να κονταροχτυπιούνται η Φιλολογία με τη Νομική διεκδικώντας τους υποψήφιους με τις υψηλότερες βαθμολογικές επιδόσεις, αφού τα δύο αυτά πτυχία θεωρούνταν εφόδια επιτυχημένης καριέρας και οι κάτοχοί τους επιστήμονες ιδιαίτερου κύρους και κοινωνικής αναγνώρισης.
Με την πάροδο του χρόνου όμως ο κλάδος της Κλασικής Φιλολογίας άρχισε να χάνει την αίγλη του και να οδηγείται σε παρακμή. Η αβεβαιότητα για άμεση επαγγελματική αποκατάσταση άρχισε να απομακρύνει τους υποψηφίους.
Τη σκληρή πραγματικότητα για τα ελληνικά γράμματα και την ελληνική γλώσσα αποκαλύπτουν τα στοιχεία των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κατάρρευση των βάσεων, με αποτέλεσμα φέτος να εισαχθεί υποψήφιος με 8.900 μόρια, και οι κενές θέσεις που μένουν σε περιφερειακά πανεπιστήμια.
Χαραλαμπάκης
Στην απαξίωση των φιλολογικών σπουδών, που μοιάζει να εδραιώνεται, αναφέρεται και ο ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ και υπεύθυνος για το Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών Χριστόφορος Χαραλαμπάκης επισημαίνοντας ότι «η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι “χαμένο παιχνίδι” σήμερα».
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των φετινών Πανελλαδικών Εξετάσεων, το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο στις φετινές Πανελλαδικές σημείωσε εντυπωσιακή πτώση 1.356 μορίων σε σχέση με το 2024 και η βάση εισαγωγής διαμορφώθηκε στα 11.300 μόρια, ενώ σε σχέση με το 2010 έπεσε 6.491 μόρια, οπότε η βάση για τον τελευταίο εισαχθέντα ήταν 17.795.
Στα περιφερειακά πανεπιστήμια οι βάσεις κατρακύλησαν ακόμη και κάτω από τα 9.000 μόρια, όπως στην περίπτωση του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, όπου ο τελευταίος επιτυχών συγκέντρωσε 8.900 μόρια, 690 λιγότερα από πέρυσι και 6.616 μόρια λιγότερα από το 2010.
Είναι σαφές ότι το ενδιαφέρον των υποψηφίων στρέφεται πλέον μακριά από τις Φιλολογίες: στις Πανελλαδικές Εξετάσεις 2025, κορυφαία επιλογή στο 1ο Επιστημονικό Πεδίο Ανθρωπιστικών Σπουδών ήταν η Νομική Αθήνας με 1.151 υποψήφιους να τη δηλώνουν πρώτη στο Μηχανογραφικό τους. Ακολουθεί η Ψυχολογία (ΕΚΠΑ), με 897 υποψηφίους να τη δηλώνουν ως πρώτη επιλογή.
Στον αντίποδα, τη Φιλολογία Αθήνας δήλωσαν μόλις 143 υποψήφιοι ως πρώτη επιλογή. Ακόμη λιγότεροι, τη Φιλολογία στο Αριστοτέλειο (67), όπως και στην Πάτρα (67), με το ενδιαφέρον να μειώνεται ακόμη περισσότερο για τη Φιλολογία στα Ιωάννινα (32), στο Ρέθυμνο (21) και την Καλαμάτα (16).
Επιπλέον, η αύξηση των κενών θέσεων στα τμήματα Φιλολογίας είναι αντιστρόφως ανάλογη με το ενδιαφέρον των υποψηφίων που συρρικνώνεται, ενώ καθοριστικό ρόλο για τα κενά παίζει πλέον και ο «κόφτης» της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής. Αποτέλεσμα; Από το 8% κενών θέσεων το 2021 κατά μέσο όρο στα τμήματα Φιλολογίας των ελληνικών πανεπιστημίων, το ποσοστό σχεδόν τριπλασιάζεται το 2025, καθώς τα άδεια έδρανα αντιστοιχούν στο 23% επί του συνόλου των διαθέσιμων θέσεων.
Πιο αναλυτικά, μέσα στην τελευταία πενταετία η εικόνα διαμορφώνεται ως ακολούθως: το 2021 υπήρχε πλήρης κάλυψη των θέσεων σε τμήματα όπως το ΕΚΠΑ, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το Πανεπιστήμιο Κρήτης (Ρέθυμνο), ενώ συνολικά το μέσο ποσοστό κενών θέσεων παρέμενε χαμηλό. Ωστόσο, το 2024 και κυρίως το 2025 το σκηνικό αλλάζει δραματικά. Ενδεικτικά, το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης για το 2025 κατέγραψε 59,6% κενές θέσεις, ενώ το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων εμφάνισε ποσοστό 40,34%.
Απαξίωση
«Το “δράμα” των ανθρωπιστικών σπουδών δεν είναι καινούριο, η απαξίωση είναι μοιραίο επακόλουθο», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο ακαδημαϊκός Χριστόφορος Χαραλαμπάκης.
Η δυσκολία στην ανεύρεση εργασίας σε συνδυασμό με την έλλειψη προοπτικής για διορισμό σε σχολείο αποτελούν τους βασικούς λόγους που φθίνει η προτίμηση προς τις φιλολογικές σπουδές: «Σήμερα, ένας νέος πτυχιούχος Φιλολογίας δεν έχει καμία ελπίδα για να διοριστεί – το επάγγελμα έχει κορεστεί. Πολλοί, για να δημιουργήσουν ευκαιρίες, κάνουν ένα μεταπτυχιακό – συνήθως για να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα μόρια. Αυτό έκανε μια συνάδελφος γύρω στα 45: όταν ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της, διορίστηκε λόγω μορίων στα Δωδεκάνησα. Ευτυχώς, ο σύζυγος ως αστυνομικός μπόρεσε να την ακολουθήσει. Μαζί, και τα τρία τους παιδιά. Προκειμένου να βιοποριστούν, οι φιλόλογοι συχνά στρέφονται σε ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια ή παραδίδουν ιδιαίτερα μαθήματα», θα πει η κυρία Βάσω Επισκόπου, φιλόλογος.
«Πρόπερσι το υπουργείο Παιδείας ζήτησε 2.000 φιλολόγους για αναπληρωτές και οι αιτήσεις ήταν 30.000. Επομένως, πότε διορίζεται ένας πτυχιούχος Φιλολογίας; Ποτέ!», σημειώνει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Στράτος Στρατηγάκης, μαθηματικός, σύμβουλος σταδιοδρομίας, ανασύροντας μάλιστα μία προσωπική εμπειρία του, όταν ο ίδιος είχε αριθμό 7.000 στη διαδικασία της επετηρίδας και οι ετήσιοι διορισμοί ήταν μόλις 130.
Οι χαμηλές αποδοχές, όπως και το πρόβλημα της ελλιπούς στέγασης των αναπληρωτών, έρχονται να προστεθούν στους ανασταλτικούς παράγοντες για την επιλογή της κατεύθυνσης. «Σήμερα, η Φιλολογία δεν έχει πια την αίγλη που είχε παλαιότερα. Οταν μπήκα στο πανεπιστήμιο, θυμάμαι πως ενώ περνούσα στη Νομική Αθήνας μεταξύ των πρώτων, επειδή δεν έπιανα τα μόρια της Φιλολογίας στην Αθήνα, πήγα στα Ιωάννινα για σπουδές», θυμάται η κυρία Επισκόπου.
Από την πλευρά του, ο φιλόλογος Γιώργος Κουταλάς διευκρινίζει ότι «όταν μιλάμε για την απαξίωση της Φιλολογίας, στην πραγματικότητα αναφερόμαστε στο φιλολογικό επάγγελμα, όχι φυσικά στην επιστήμη!».
Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι «η αγάπη για τη Φιλολογία αφορά ένα περιορισμένο κοινό. Σε μια τάξη θεωρητικής κατεύθυνσης σήμερα, Φιλολογία θα επιλέξουν μόνο ένας ή δύο μαθητές. Οι υπόλοιποι θα προτιμήσουν Νομικές, Ψυχολογίες ή άλλα επαγγέλματα που θεωρούν προσοδοφόρα. Αυτό δημιουργεί μικρή ζήτηση και ρίχνει τις βάσεις. Οι εραστές της γλώσσας είναι πλέον λίγοι – κι αυτοί, αντιμετωπίζονται σαν περίεργα όντα ή σαν ψώνια».
Εισάγονται με 8.500 μόρια
Ο κίνδυνος για τον νέο φιλόλογο, που είχε εισαχθεί στο πανεπιστήμιο με 8.500 μόρια, είναι να μη διέθετε αληθινό ενδιαφέρον για το αντικείμενο. Για την Κυριακή Π. το να δηλώσει Φιλολογίες στο Μηχανογραφικό ήταν μονόδρομος, όταν έμαθε πως δεν τα πήγε καλά φέτος στις εξετάσεις: «Σιγά μην ξανάδινα Πανελλαδικές – τώρα μπαίνω σε μία σχολή, δεν μπαίνω;», εξομολογείται. Σύμφωνα με την κυρία Επισκόπου, «στα φροντιστήρια, όπου νεαροί φιλόλογοι εργάζονται ως διορθωτές κυρίως στο μάθημα της Εκθεσης, συχνά αδυνατούν να διορθώσουν τα ορθογραφικά λάθη! Πώς θα σταθούν αυτοί οι άνθρωποι μέσα στην τάξη;».
Οι εναλλακτικές επιλογές
«Αν και δεν το γνωρίζουν πολλοί, ένας πτυχιούχος Φιλολογίας, εφόσον δεν υπηρετήσει τελικά σε σχολείο, μπορεί να αναζητήσει επαγγελματικές διεξόδους στον τομέα της τεχνολογίας και της επικοινωνίας», λέει ο κ. Στρατηγάκης.
«Η Υπολογιστική Γλωσσολογία, για παράδειγμα, είναι μια καλή επιλογή. Χρησιμοποιείται σε τράπεζες και υπηρεσίες, όπου η τηλεφωνική επικοινωνία των πελατών γίνεται μέσω ρομπότ – οι φιλόλογοι μπορούν να εκπαιδεύσουν τα γλωσσικά μοντέλα, αρκεί να είναι εξοικειωμένοι με τους υπολογιστές.
Επιπλέον, οι φιλόλογοι μπορούν να εργαστούν και στον τομέα των επιχειρήσεων – το μάρκετινγκ, η διαφήμιση, η διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και οι πωλήσεις είναι ιδανικά πεδία. Πρόσφατα, όταν ρώτησα μια απόφοιτο Ιστορικού – Αρχαιολογικού γιατί δούλευε σε φαρμακευτική ως ιατρικός επισκέπτης, μου εξήγησε ότι προσελήφθη επειδή η εταιρεία δεν μπορούσε να στέλνει στους γιατρούς άτομα που δεν μιλούν καλά ελληνικά».
«Υπάρχει γλωσσική κρίση…»
«Το πρόβλημα ξεκινά από το ότι η αρχαία ελληνική γλώσσα δεν διδάσκεται σωστά στα σχολεία, η προσέγγιση είναι επιφανειακή, συχνά καταναγκαστική. Τα παιδιά δεν μαθαίνουν να αγαπούν τη γλώσσα», επισημαίνει ο κ. Χαραλαμπάκης.
Η κρίση στις Φιλολογίες ίσως δεν πρέπει να αποδοθεί μόνο στην έλλειψη διορισμών, αλλά παραπέμπει μάλλον σε σύμπτωμα μιας βαθύτερης πολιτισμικής μετάλλαξης. Ο καθηγητής Χαραλαμπάκης επισημαίνει ότι «στον σύγχρονο τεχνοκρατούμενο κόσμο έχει εκλείψει η ουσιαστική επικοινωνία. Ως κοινωνικός θεσμός το σχολείο, το οποίο επηρεάζεται άμεσα από τις προκλήσεις, οφείλει να λειτουργήσει ως πυλώνας ανανέωσης και ανθρωπισμού».
Νέες προτάσεις
«Το σχολείο σήμερα είναι αδύναμο, υποβαθμισμένο. Πρέπει να τεθούν μακροπρόθεσμοι στόχοι, να περισώσουμε κάτι», διαπιστώνει ο καθηγητής για να υπενθυμίσει ότι «θα ήταν προτιμότερο τα παιδιά να γνωρίσουν τους προγόνους τους με ουσιαστικό τρόπο και να μην εξαντλείται το μάθημα στην απομνημόνευση γραμματικών τύπων ή κανόνων συντακτικού. Να μελετούν μεταφρασμένα αρχαία κείμενα πολλών συγγραφέων, να αντιλαμβάνονται τη διαχρονία της γλώσσας. Εξάλλου, ούτε στη Γερμανία ούτε στην Αγγλία διδάσκονται τα γοτθικά ή τα μεσαιωνικά αγγλικά για να μάθουν καλύτερα τη σημερινή γλώσσα. Και το λέω εγώ ως γλωσσολόγος», υπογραμμίζει ο κ. Χαραλαμπάκης, αντιπροτείνοντας ότι «για όσους το επιλέγουν συνειδητά θα μπορούσαν να ιδρυθούν Κλασικά Λύκεια, όπου θα διδάσκεται αποκλειστικά η αρχαία ελληνική γλώσσα», καταλήγει.
Ενα ολοκληρωμένο σχέδιο αλλαγών με τίτλο «Αναβάθμιση των φιλολόγων μας – 12 συγκεκριμένοι οδοδείχτες», το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει τον πυρήνα μιας ριζικής αναμόρφωσης του εκπαιδευτικού συστήματος και της αναβάθμισης του ρόλου των φιλολόγων στη χώρα μας προτείνει ο κ. Βασίλης Μπετσάκος, κλασικός φιλόλογος και μόνιμο μέλος του Ειδικού Διδακτικού Προσωπικού του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
Οπως υπογραμμίζει, προτεραιότητα έχει η θεσμική αναβάθμιση του κύρους των εκπαιδευτικών, η ανάθεση καθοριστικών ευθυνών και αποφάσεων σχετικά με τις πανεπιστημιακές σπουδές των μαθητών. Τονίζει την ανάγκη για ουσιαστική, καθοδηγητική και εποικοδομητική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, απομακρυνόμενη από τις γραφειοκρατικές και επιφανειακές μεθόδους, που εφαρμόζονται σήμερα.
Σημαντικό στοιχείο, επίσης, είναι η γενναία αύξηση των αποδοχών των εκπαιδευτικών, με στόχο την προσέλκυση και διατήρηση των καλύτερων στελεχών στην εκπαίδευση. Παράλληλα, επισημαίνει την ανάγκη ελαχιστοποίησης των περιφερόμενων αναπληρωτών, με μόνιμους διορισμούς και σταθερό προσωπικό από την πρώτη ημέρα λειτουργίας των σχολείων.
Αμεσες αλλαγές
Οσον αφορά το περιεχόμενο και τον τρόπο διδασκαλίας, ο κ. Μπετσάκος προτείνει άμεσες αλλαγές που θα απελευθερώσουν το εκπαιδευτικό σύστημα από τον «στραγγαλισμό» των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Μεταξύ αυτών, την αλλαγή της διδασκαλίας των αρχαίων από μετάφραση σε πρωτότυπο στο Γυμνάσιο, με έμφαση στη σύνδεση της διδασκαλίας με τη ζωή, τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα και τους προβληματισμούς των εφήβων.
Επίσης, προτείνεται η ενίσχυση της σύνδεσης των φιλολογικών μαθημάτων με τις τέχνες, όπως το θέατρο, τη μελοποιημένη ποίηση, τα εικαστικά και τα ψηφιακά μέσα, συμπεριλαμβανομένης της φωτογραφίας, του βίντεο και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ενα άλλο κρίσιμο σημείο είναι η άμεση επαφή με την κοινωνία, μέσω της μελέτης τοπικής ιστορίας, αρχαίων μνημείων, βυζαντινής και λαϊκής παράδοσης, καθώς και η σύνδεση με τις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες.
Ο κ. Μπετσάκος αναδεικνύει την ανάγκη για ενεργητική μάθηση, με παραγωγή λόγου, δημιουργική γραφή, κριτική στάση απέναντι στα κλασικά κείμενα και καλλιέργεια φιλαναγνωσίας.
Αναφερόμενος στη σύνδεση των πανεπιστημιακών τμημάτων με την κοινωνία, προτείνει τη δημιουργία συνεργασιών με θεατρικούς οργανισμούς, εκλαϊκευτικές επιστημονικές εκδόσεις και συλλογικές εργασίες πάνω σε μεγάλα πρότζεκτ, όπου συμμετέχουν και φοιτητές.
Επιπλέον, η συμμετοχή στη συγγραφή, στην αξιολόγηση και την ανανέωση των σχολικών βιβλίων, καθώς και η διαρκής επαφή με τους αποφοίτους μέσω προγραμμάτων διά βίου μάθησης, αποτελούν κρίσιμα στοιχεία για την ουσιαστική αναβάθμιση του φιλολογικού επαγγέλματος.
