Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!
Η συντήρηση τοιχογραφιών του Καθολικού της Ιεράς Μονής Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων, ένα έργο σημαντικό και απαραίτητο ολοκληρώθηκε, και τα θυρανοίξια θα γίνουν αύριο Κυριακή 3 Μαρτίου. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας και η Ιερά Μητρόπολη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας καλούν στην τελετή, στην οποία θα παρίσταται και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Η ιερά ακολουθία θα ξεκινήσει στις 7πμ υπό τον σεβασμιώτατο μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ. κ. Ιερώνυμο και θα διαρκέσει έως τις 10. Θα ακολουθήσει η παρουσίαση του έργου συντήρησης.
Ο προϋπολογισμός ήταν 250.000 ευρώ και οι εργασίες διήρκεσαν από τον Ιούνιο του 2021 μέχρι τον περασμένο Δεκέμβριο. Εκτός από την εξασφάλιση προστασίας των τοιχογραφιών, κατά τη διάρκειά τους αποκαλύφθηκε και ότι το Καθολικό υπήρχε ήδη από τη μεσοβυζαντινή περίοδο και μάλλον από τον 11ο αιώνα. Επίσης, ότι είχε αγιογραφηθεί αργότερα από τον σπουδαίο αγιογράφο της περιοχής Μανουήλ Ανδρώνη, με καταγωγή από το Ναύπλιο.
Το Καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι ένας σπηλαιώδης ναός. Η σπουδαιότητα του μνημείου και η επιτακτική ανάγκη συντήρησης των τοιχογραφιών του ήταν ο λόγος ένταξής του έργου στο ΕΣΠΑ.
Ενταγμένο στο πλαίσιο του Άξονα Προτεραιότητας: Προστασία του Περιβάλλοντος – Μετάβαση σε μια Οικονομία φιλική στο Περιβάλλον» του Ε.Π. ΕΣΠΑ «Δυτική Ελλάδα 2014-2020».
Οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν κατ’ εφαρμογή της εγκεκριμένης μελέτης Συντήρησης των τοιχογραφιών που εκπονήθηκε το 2018 από διεπιστημονική ομάδα της Εφορείας.
Στο πεδίο απασχολήθηκαν από το Τακτικό προσωπικό εννέα Συντηρητές αρχαιοτήτων και έξι ακόμη Συντηρητές ως προσωπικό ορισμένου χρόνου.
Η έφορος αρχαιοτήτων Αχαΐας Ανίτα Κουμούση σημειώνει πως ο τοιχογραφικός διάκοσμος που συντηρήθηκε «είχε συνολική έκταση 433 τμ. Λόγω του βραχώδους υποστρώματος των τοιχογραφιών, οι στερεώσεις αφενός δεν έπρεπε να υλοποιούνται στη διάρκεια των χειμερινών μηνών και αφετέρου έπρεπε να επαναλαμβάνονται περιοδικά καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, όταν οι συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας θα είχαν τις λιγότερο δυνατόν διακυμάνσεις, ώστε να επιτυγχάνεται η βέλτιστη πρόσφυση των υλικών. Λόγω της σπουδαιότητας του μνημείου, εφαρμόστηκαν διαγνωστικές μέθοδοι μη καταστρεπτικές.»
«Σύμφωνα με την παράδοση» αναφέρει η κα Κουμούση, η Μονή Μεγάλου Σπηλαίου ιδρύθηκε στους χρόνους μετά το τέλος της Εικονομαχίας με αρχικό πυρήνα ένα μεγάλο σπήλαιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται το Καθολικό. Η συγκρότηση όμως οργανωμένου μοναστηριού θεωρείται ότι πραγματοποιήθηκε τον 13ο αιώνα. Το χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ’ Καντακουζηνού, με το οποίο επικυρώνεται το 1348 η ακίνητη περιουσία που η Μονή κατείχε από την εποχή του Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου (1282-1328), είναι η παλαιότερη σωζόμενη ιστορική μαρτυρία για το Μέγα Σπήλαιο.
Μέχρι τώρα όμως δεν υπήρχαν αρχαιολογικά τεκμήρια της βυζαντινής του φάσης, με εξαίρεση το μαρμαροθετημένο δάπεδο του Καθολικού που είναι έργο υστεροβυζαντινής περιόδου (14ου αι.).»
Το σημερινό Καθολικό της Μονής ανάγεται στους χρόνους αμέσως μετά τον καταστροφικό εμπρησμό από Οθωμανούς στρατιώτες, τη 4η Σεπτεμβρίου 1640. «Το 1653 το Καθολικό τοιχογραφήθηκε από τον ζωγράφο-ιερέα Μανουήλ Ανδρώνη από το Ναύπλιο» λέει η αρχαιολόγος. Η γραπτή επιγραφή που δίνει τα παραπάνω στοιχεία είχε δημοσιευθεί από τον Γ. Σωτηρίου το 1918 και εντοπίστηκε στον Νάρθηκα κατά τις εργασίες συντήρησης. Είναι πολύτιμη καθώς αναπληρώνει τα τμήματα που έχουν καταστραφεί έκτοτε.
«Ο Μανουήλ Ανδρώνης είναι ικανός και επιδέξιος ζωγράφος τοιχογραφιών και εικόνων. Σώζεται ένα ακόμη υπογεγραμμένο έργο του (ο νάρθηκας του ναού Αγίου Δημητρίου στα Χρύσαφα Λακωνίας, 1641)» υπογραμμίζει η Ανίτα Κουμούση. «Πιστός στην βυζαντινή παράδοση, χρησιμοποιεί ανθίβολα και αντλεί τα πρότυπά του επιλεκτικά από την Κρητική ζωγραφική, αλλά και τη Σχολή της Βορειοδυτικής Ελλάδας. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τέχνης του Μανουήλ Ανδρώνη είναι η χρήση φωτοστεφάνων με ανάγλυφο διάκοσμο από εννέα ρόδακες.
Το αξιόλογο ζωγραφικό σύνολο του Καθολικού του Μεγάλου Σπηλαίου εντάσσεται στην ακμή της εκκλησιαστικής ζωγραφικής στην Πελοπόννησο κατά τον 17ο αιώνα, εποχή γενικότερης οικονομικής ανάκαμψης στην οθωμανική αυτοκρατορία που επηρέασε και τους υπόδουλους Έλληνες.
Η πυρκαγιά του 1934 προκάλεσε ανεπανόρθωτες φθορές στις τοιχογραφίες. Έχουν χαθεί τα αυθεντικά χρώματα και το σύνολο δίνει την εικόνα μονοχρωμίας.»
Όπως προαναφέραμε, στη διάρκεια του έργου ήρθαν στο φως στοιχεία που τεκμηριώνουν την ύπαρξη του Καθολικού, ήδη από την μεσοβυζαντινή περίοδο και πιθανότατα τον 11ο αιώνα.
Κατά τις εργασίες συντήρησης τεκμηριώθηκε ότι το Καθολικό των βυζαντινών χρόνων έφερε ζωγραφικό διάκοσμο, τον οποίο αντέγραψε ο Ανδρώνης.
Η αποκάλυψη μορφών αγίων στον νάρθηκα με τα χαρακτηριστικά ανάγλυφα φωτοστέφανα, ανέτρεψε την κρατούσα άποψη ότι οι τοιχογραφίες του νάρθηκα δεν είναι έργα του Ανδρώνη.
Η Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου βρίσκεται στο 10ο χιλιόμετρο του δρόμου Καλαβρύτων – Πούντας – Ε.Ο. Πατρών – Αθηνών.
Το τοπίο, η εφέστια εικόνα της Σπηλαιώτισσας και το αδούλωτο φρόνημα των μοναχών κάνουν το μοναστήρι μοναδικό. Κολλημένο σε ένα ευρύχωρο σπήλαιο (απ’ όπου και το όνομα του), στη βάση πελώριου, απειλητικού, κάθετου βραχώδους συγκροτήματος τού Χελμού σε υψόμετρο 940 μ., προκαλεί δέος και θαυμασμό με τη μοναδικότητα του. Το καθολικό σκαμμένο στο βράχο, είναι Ναός σταυροειδής εγγεγραμμένος με δύο νάρθηκες.
Ο κύριος Ναός διατηρεί τις τοιχογραφίες του 1653, αξιόλογα μαρμαροθετήματα στο δάπεδο, ξυλόγλυπτο τέμπλο, παλαιότερο άμβωνα κ.λπ., ενώ στο νάρθηκα οι τοιχογραφίες ανάγονται στις αρχές του 19ου αιώνα. Στο Ναό αυτό φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας, που αποδίδεται κατά την παράδοση στον Ευαγγελιστή Λουκά, τύπου «Βρεφοκρατούσης», δουλεμένη με κερί και μαστίχα σε σανίδα, ελαφρώς παραμορφωμένη από τις κατά καιρούς πυρκαγιές.
Η Μονή συνδέεται με πολλά θαύματα και παραδόσεις, με ιδιαίτερη προσφορά στον Αγώνα του 1821 καθώς και στην Κατοχή του 1943 και μέχρι σήμερα διατηρεί και φυλάσσει πολλά και πολύτιμα ιερά και εθνικά κειμήλια: εθνικές στολές, σιγίλια, χειρόγραφα με εξαίρετες μικρογραφίες, πολύτιμοι καλλιτεχνικότατοι χρυσοί σταυροί με τίμιο ξύλο, ιερά σκεύη, μεγάλης αξίας εικόνες, χαλκογραφίες, επτανησιακό τέμπλο, ωραίο δισκίο, εξαπτέρυγα, το ωμοφόριο του Χρύσανθου Νοταρά, επιτάφιοι, αντιμήνσια, προσωπογραφίες κ.α. Σε ειδικό παρεκκλήσιο παρουσιάζονται άλλες εικόνες, λειψανοθήκες (κάρες των ιδρυτών τής Μονής) κλπ., ενώ σε άλλη στεγάζεται η βιβλιοθήκη της Μονής, που σώζει ακόμη δεκάδες παλαιότυπα.
πηγή:the president.gr
