Σταυρούλα Παναγοπούλου Νικολάου: “Στρεβλώσεις στην Αγορά Εργασίας & Παρεμβάσεις – Προτάσεις Πολιτικής”

Η κα Σταυρούλα Παναγοπούλου Νικολάου είναι Πρόεδρος Ινστιτούτου Εργασίας ΓΣΕΕ Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και πρ. Πρόεδρος Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Πάτρας, νυν Επικεφαλής Συνδικαλιστικής Δημοκρατικής Ενωτικής Συμμαχίας (ΣΥΝ.Δ.Ε.ΣΥ.)

Στο άρθρο της, η κα Παναγοπούλου Νικολάου αναφέρει:

Η υφιστάμενη κατάσταση στην αγορά εργασίας χαρακτηρίζεται από διαχρονικές στρεβλώσεις, οι οποίες αντί να αμβλύνονται με την πάροδο του χρόνου, αυτές οξύνονται σε βάρος της προσωπικής και οικογενειακής ζωής των εργαζομένων.

Το Ινστιτούτο Εργασίας/ΓΣΕΕ με πρόσφατη έρευνά τουμε τίτλο «Η ποιότητα της εργασίας στην Ελλάδα: Διευθέτηση του χρόνου εργασίας» (Μάιος 2025) συμβάλει στην ανάδειξη κρίσιμων προβλημάτων αλλά και στην ανάγκη πολιτικών παρεμβάσεων υπέρ της ποιότητας της εργασίας.

Ως σημαντικές στρεβλώσεις -μεταξύ άλλων- αναδεικνύονται οι εξής:

• Υπερεργασία: Το 52% των εργαζομένων εργάζεται επιπλέον ώρες από τις συμβατικά προβλεπόμενες. Το φαινόμενο αυτό είναι εντονότερο σε συγκεκριμένους κλάδους: 70% στις κατασκευές, 50% στη μεταποίηση και στον τουρισμό, 48% στο εμπόριο. Η υπέρβαση των ωρών εργασίας δεν συνοδεύεται πάντα από αντίστοιχη αμοιβή: μόνο το 34% λαμβάνει πλήρη αποζημίωση, ενώ το 65% δηλώνει ότι είτε δεν αμείβεται είτε λαμβάνει μέρος της αποζημίωσης.

• Αντικοινωνικό ωράριο: Ένα μεγάλο ποσοστό εργαζομένων βιώνει έντονη επιβάρυνση από αντικοινωνικά και απρόβλεπτα ωράρια:
• Εργασία τα Σαββατοκύριακα: το 56% εργάζεται τουλάχιστον ένα Σαββατοκύριακο τον μήνα. Ειδικά στον τουριστικό τομέα, το ποσοστό φτάνει στο 63%.
• Νυχτερινή εργασία: περίπου 1 στους 5 εργάζεται νύχτα τουλάχιστον μία φορά τον μήνα. Στον τομέα της υγείας και στην εστίαση τα ποσοστά είναι υψηλότερα.
• Απροειδοποίητη αλλαγή βάρδιας: το 9% των εργαζομένων αναφέρει ότι συμβαίνει συχνά ή πολύ συχνά.

• Εργασία στον ελεύθερο χρόνο: Το 25% των εργαζομένων δήλωσε ότι αναγκάζεται να εργάζεται στον ελεύθερο χρόνο του για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της δουλειάς. Τα ποσοστά είναι υψηλότερα μεταξύ των κατόχων μεταπτυχιακών τίτλων (38%) και των εργαζομένων στην εκπαίδευση και την πληροφορική.

• Περιορισμένη ευελιξία στον προγραμματισμό της εργασίας:
  • Άδεια για προσωπικά θέματα: μόνο το 42% μπορεί να την πάρει εύκολα. Το 45% έχει αυτή τη δυνατότητα μόνο σε περίπτωση μεγάλης ανάγκης και το 13% δεν την έχει καθόλου.
  • Καθορισμός ημερών άδειας/ρεπό: το 52% έχει υψηλό βαθμό ελέγχου, αλλά 21% έχει περιορισμένη ή μηδενική δυνατότητα.

• Ανισότητες με βάση κοινωνικά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά. Η υπερεργασία και η απουσία αμοιβής δεν κατανέμονται ισομερώς:
• Φύλο: Οι άνδρες εργάζονται συχνότερα επιπλέον ώρες και Σαββατοκύριακα, ενώ οι γυναίκες έχουν μικρότερη ευελιξία στον χρόνο εργασίας.
• Ηλικία: Οι μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες (55+) έχουν μεγαλύτερα ποσοστά υπερεργασίας και μικρότερη τηλεργασία.
• Εκπαίδευση: Όσο υψηλότερο το επίπεδο εκπαίδευσης, τόσο συχνότερη η υπερεργασία, αλλά και η απουσία αντίστοιχης αμοιβής.
• Εισόδημα: Οι εργαζόμενοι με υψηλά εισοδήματα εργάζονται περισσότερο, αλλά δεν αμείβονται αναλογικά.
• Μέγεθος επιχείρησης: Σε μεγάλες επιχειρήσεις, τα ποσοστά υπερεργασίας είναι υψηλότερα, όπως και η παραβατικότητα.
• Κλάδοι: Η εργασία με αντικοινωνικά ωράρια είναι διαδεδομένη στην εκπαίδευση, την υγεία, τις κατασκευές και το εμπόριο.

• Τεχνολογία και τηλεργασία: Η τηλεργασία παραμένει περιορισμένη: μόνο το 16% των εργαζομένων εργάζεται έστω και περιστασιακά εξ αποστάσεως. Αυξημένα ποσοστά τηλεργασίας καταγράφονται σε κλάδους όπως η πληροφορική και η εκπαίδευση, αλλά απουσιάζει σχεδόν παντελώς από το λιανεμπόριο και τις υπηρεσίες φιλοξενίας.

Όλα τα ανωτέρω καταγράφουν ένα τοπίο έντονης υπερεργασίας, χαμηλής ευελιξίας και εκτεταμένης παραβατικότητας στις εργασιακές σχέσεις. Επίσης, η μη αμειβόμενη εργασία συνιστά μια συστημική στρέβλωση, που πλήττει τη βιωσιμότητα των νοικοκυριών και διευρύνει τις ανισότητες.

Οι πολιτικές προκλήσεις είναι σημαντικές και πολυδιάστατες, ενώ η ανάγκη θεσμικής παρέμβασης είναι επιτακτική: απαιτούνται πολιτικές που θα ενισχύσουν τη ρυθμιστική και ελεγκτική ικανότητα του κράτους, την κατοχύρωση του δικαιώματος στον προσωπικό χρόνο και την ισόρροπη εργασία, την αποτροπή παραβιάσεων στην αμοιβή και την υποστήριξη της επαγγελματικής εξέλιξης και κατάρτισης.

Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ έχει ήδη αναλάβει σχετικές δράσεις με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας, μεταξύ άλλων και μέσω των επαγγελματικών περιγραμμάτων, της βάσης επαγγελμάτων, και της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης. Η εμβάθυνση αυτών των πρωτοβουλιών θα πρέπει να συνοδευτεί από δομικές αλλαγές στο εργασιακό πρότυπο και ενίσχυση των θεσμικών εγγυήσεων υπέρ της αξιοπρέπειας στην εργασία.

Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, αναγνωρίζοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι, έχει αναπτύξει μια σειρά από δράσεις για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Μία από τις βασικές πρωτοβουλίες είναι η δημιουργία της «Βάσης Πληροφόρησης για τα Επαγγέλματα και τα Επαγγελματικά Δικαιώματα» (https://profdata.inegsee.gr), η οποία παρέχει έγκυρη ενημέρωση για το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τα κατοχυρωμένα επαγγέλματα και ειδικότητες.

Ειδικότερα, το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, σε συνεργασία και με άλλους κοινωνικούς εταίρους, αλλά και θεσμικούς φορείς της Πολιτείας όπως ο ΕΟΠΠΕΠ, λαμβάνοντας υπ’ όψιν μία σειρά από παραμέτρους, όπως:

• τη συνεχή επαφή και ανατροφοδότηση του φορέα από τους ίδιους τους εργαζόμενους,
• τη συστηματική παρακολούθηση των εξελίξεων της αγοράς εργασίας και του ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης επαγγελμάτων και ειδικοτήτων,
• τις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις,
• τη συνεχή επαφή και ανατροφοδότηση του φορέα από την κοινότητα εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτών,
• την ανταλλαγή απόψεων και καλών πρακτικών

έχει προχωρήσει στην επικαιροποίηση υφιστάμενων και στην ανάπτυξη νέων Επαγγελματικών Περιγραμμάτων για αναδυόμενες ειδικότητες, που θα καλύπτουν το σύνολο των ενδιαφερομένων που θα ανατρέξουν σε αυτά και θα ανατροφοδοτήσουν άλλες θεσμικές ενέργειες, όπως είναι:

• η εκπαίδευση
• η κατάρτιση
• η πιστοποίηση
• η συμβουλευτική
• ο επαγγελματικός προσανατολισμός και τελικά
• η κατοχύρωση επαγγελματικών δικαιωμάτων

Τα απαιτούμενα σημεία παρέμβασης αφορούν τα νομικά, θεσμικά και διαρθρωτικά ελλείμματα του σημερινού υποδείγματος ανάπτυξης καθώς και την ποιοτική υστέρηση του εργασιακού περιβάλλοντος στη χώρα μας, όπως αυτά αναδεικνύονται και προκύπτουν από τα ευρήματα των μελετών του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ.

Σε επίπεδο θεσμικών παρεμβάσεων απαιτούνται:

• Ελεύθερες Συλλογικές Διαπραγματεύσεις για την Εθνική Γενική ΣΣΕ για κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο, καθολικό για όλους τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες στην Ελλάδα.
• Αύξηση μισθών μέσα από ΣΣΕ σε κλάδους και επαγγέλματα.
• Ουσιαστικά μέτρα για την πάταξη της ακρίβειας και της αισχροκέρδειας.
• Ενίσχυση της προστασίας σε ατομικά και συλλογικά δικαιώματα για την τηλεργασία και την εργασία σε πλατφόρμες.
• Στελέχωση Ελεγκτικών Αρχών για την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας και των μέτρων Υ&Α στην Εργασία και διασύνδεση πληροφοριακών συστημάτων ΕΦΚΑ, ΑΑΔΕ, ΔΥΠΑ, ΕΡΓΑΝΗ.
• Δίκαιο φορολογικό σύστημα – τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας.

Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων (ΓΣΕΕ) ως κοινωνικός και πολιτικός θεσμός, μέσα από τις πρωτοβουλίες και τις δράσεις, παρεμβαίνουμε στο ανθρώπινο δυναμικό σημαντικών αναπτυξιακά κλάδων του ιδιωτικού τομέα με σκοπό:

• την επιτυχή προσαρμογή των εργαζομένων, των επιχειρήσεων και των κλάδων στις νέες αναπτυξιακές ανάγκες,
• τη ρύθμιση της κλαδικής αγοράς εργασίας,
• την προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης,
• τη δημιουργία ενός εργατικού δυναμικού υψηλών δεξιοτήτων, ικανό να ανταποκριθεί στις νέες παραγωγικές απαιτήσεις, εξελίξεις και προκλήσεις.