Περίπου 8 δεκαετίες μετά τη θέσπιση του, το Κληρονομικό Δίκαιο αλλάζει εκ βάθρων και προσαρμόζεται στις σύγχρονες συνθήκες. Αλλάζουν όλα όσα ίσχυαν για τις κληρονομιές, τις διαθήκες, την «νόμιμη μοίρα», τις συγκυριότητες «εξ αδιαιρέτου», την αποδοχή ή αποποίηση κληρονομιών, τα δικαιώματα των συμβιούντων ζευγαριών χωρίς γάμο. 

Με τις νέες διατάξεις επιδιώκεται να περιοριστούν οι περιπτώσεις κληρονομούμενων περιουσιών που απαξιώνονται κατατεμαχιζόμενες ή μένοντας αδιανέμητες. Στόχος είναι επίσης να ανακοπεί το κύμα αποποιήσεων κληρονομιών, που καταλήγουν τελικά να γίνουν σχολάζουσες, ή περιέρχονται στο Δημόσιο και «ρημάζουν».

Μεταξύ άλλων καθιερώνονται οι κληρονομικές συμβάσεις, αποδυναμώνεται η “νόμιμη μοίρα”, αυξάνεται σε 33% το ποσοστό κληρονομιάς για συζύγους και δίνεται κληρονομικό δικαίωμα σε συντρόφους ζωής και σε όποιους φροντίζουν ηλικιωμένους

 Η νομοπαρασκευαστική επιτροπή που είχε αναλάβει την πλήρη αναθεώρηση του Κληρονομικού Δικαίου ολοκλήρωσε το έργο της, παραδίδοντας ένα ολοκληρωμένο σχέδιο  αλλαγών και νέων διατάξεων υπό μορφή νομοσχεδίου, το οποίο θα συζητηθεί σήμερα στο υπουργικό συμβούλιο 

Την Πέμπτη ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης και ο υφυπουργός Ιωάννης Μπούγας θα παρουσιάσουν τις αλλαγές στις οποίες κατέληξε η Επιτροπή για την Αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου υπό τον ομότιμο καθηγητή της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ Απόστολο Γεωργιάδη.

Συμβάσεις κληρονομιάς

 Η σημαντικότερη αλλαγή αφορά τις «κληρονομικές συμβάσεις», που επιτρέπονται για πρώτη φορά στη χώρα μας.

Μέχρι τώρα μπορεί κάποιος να μεταβιβάσει την περιουσία του στα συγγενικά του πρόσωπα (παιδιά, σύζυγο και λοιπά) με γονική παροχή είτε με διαθήκη.

Με τις νέες διατάξεις προβλέπεται ότι θα μπορεί όσο ζει, να κάνει σύμβαση  με τους κληρονόμους του (τα παιδιά του, τη σύζυγό του ή άλλους συγγενείς του) και να αφήνει την περιουσία του να την μοιράσουν όπως συμφωνήσουν μεταξύ τους.

Στην κληρονομική σύμβαση δεν θα μετράει καθόλου η αποκαλούμενη “νόμιμη μοίρα”, δηλαδή το ποσοστό που υποχρεωτικά αναγνωρίζει ο νόμος σε παιδιά, συζύγους ή άλλους συγγενείς.

 Παράδειγμα: Οι γονείς θα μπορούν να καλέσουν τα παιδιά τους και να συνάψουν κληρονομική σύμβαση, που θα προβλέπει ότι το ένα θα πάρει την επιχείρηση και το άλλο ακίνητα ή μετρητά. ‘Η ότι ένα ακίνητο, εξοχικό, θα δοθεί στην εγγονή τους, κόρη του ενός από τα παιδιά τους. Οταν υπογραφεί κληρονομική σύμβαση, δεν ισχύει η νόμιμη μοίρα, δηλαδή το ποσοστό κληρονομιάς που προβλέπει ο νόμος.

Οι κληρονομικές συμβάσεις μπορούν να ανακληθούν, όπως ανακαλούνται και οι δωρεές, όταν δηλαδή υπάρχει κάποιος πολύ σπουδαίος λόγος που μπορεί να τις ανατρέψει.

  Επίσης στις νέες διατάξεις προβλέπεται και κληρονομική σύμβαση στην οποία ένας κληρονόμος μπορεί να παραιτηθεί της κληρονομιάς ή μέρους της, και να υπογράψει σύμβαση για να πάρει μετρητά, κινητά ή μόνον κάποια από τα περιουσιακά στοιχεία..

Οι συγκληρονόμοι «εξ αδιαιρέτου»

 Μιά άλλη εξαιρετικά σημαντική διάταξη αποδυναμώνει στην πράξη και σχεδόν μηδενίζει το λεγόμενο «εξ αδιαιρέτου» – τον τρόπο συγκληρονομιάς που οδηγήσει περιουσίες σε απαξίωση και σε πλήρη αδράνεια, επεδή οι συγκληρονόμοι δεν συμφωνούν για την αξιοποίησή τους.

Με τη νέα ρύθμιση, αντί για ποσοστό συγκυριότητας ανάμεσα σε συγκληρονόμους σε ένα ακίνητο, ένας θα παίρνει το ακίνητο και ο άλλος αποζημίωση σε χρήμα ή άλλο περιουσιακό στοιχείο. Συγκύριοι θα γίνονται μόνο αν δεν υπάρχει κανένα άλλο περιουσιακό στοιχείο προς διανομή.

 Παράδειγμα: Οταν ένας γονιός αφήσει στο ένα από τα παιδιά του ένα ακίνητο, το άλλο παιδί δεν θα μπορεί να μπει σε αυτή την κληρονομιά, να γίνει δηλαδή συγκύριος στο ακίνητο αυτό με ποσοστό 25%, όσο είναι η “νόμιμη μοίρα” του (το υποχρεωτικό κατά τον νόμο ποσοστό που κληρονομεί).

 Αντί για το 25% στο ακίνητο, θα μπορεί να αποζημιώνεται σε χρήμα ή θα παίρνει κάποιο άλλο περιουσιακό στοιχείο.

Στόχος της διάταξης αυτής είναι να μην κατατέμνονται σε μικρά μερίδια οι περιουσίες, και κυρίως τα ακίνητα, με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να μένουν αναξιοποίητα και να ρημάζουν.

Λιγότερα στα παιδιά

 Επίσης σημαντική είναι η ρύθμιση για την αύξηση της “νόμιμης μοίρας”  του επιζώντος συζύγου.  Προβλέπει ότι, όταν κληρονομούν από κοινού παιδιά και ένας από τους συζύγους (γονιούς), μάνα η πατέρας, το ποσοστό του/της συζύγου θα είναι 33%, από 25% που ισχύει τώρα. Δηλαδή τα παιδιά θα παίρνουν το 67% και όχι 75% που ισχύει σήμερα.

 Ειδικές διατάξεις θεσπίζονται για τα ζευγάρια χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης:

•  Εκείνος που μένει πίσω, θα μπορεί να είναι ο μοναδικός κληρονόμος, αν δεν υπάρχουν παιδιά ή άλλοι συγγενείς. Να κληρονομεί δηλαδή αυτός, και όχι το Δημόσιο, όπως ισχύει τώρα.
• Στον σύντροφο που μένει εν ζωή, παρέχεται επίσης δικαίωμα να διαμένει στην κοινή κατοικία τουλάχιστον για τρία χρόνια. 

Κληρονόμοι και χρέη

Μιά σημαντική αλλαγή επέρχεται στην αποδοχή κληρονομιών, προκειμένου να περιοριστεί το “τσουνάμι”:

• Αν ο αποβιώσας έχει χρέη, ο κληρονόμος μπορεί να αποδεχθεί την κληρονομία, αναλαμβάνοντας μόνον ένα μέρος των χρεών, μέχρι την αξία της κληρονομιάς.

Μέχρι τώρα πολλοί αποποιούνται τις κληρονομιές, φοβούμενοι ότι στο τέλος θα χρειαστεί να πληρώσουν από την τσέπη τους για τα χρέη του κληρονομούμενου. Με τις νέες διατάξεις αυτός ο κίνδυνος παύει να υπάρχει.  

Με τις νέες διατάξεις, αφού γίνει απογραφή της ακίνητης περιουσίας που αφήνει ο αποβιώσας και εκτιμηθεί αυτή σε χρήμα, το χρέος θα εξοφλείται με πλειστηριασμό κληρονομούμενου ακίνητου και η υπόλοιπη περιουσία θα παραμένει στους κληρονόμους.

Οι ιδιόγραφες διαθήκες

Στο θέμα των διαθηκών οι αλλαγές είναι λιγότερες απ΄ό,τι είχε προαναγγελθεί:

Παραμένουν σε ισχύ οι ιδιόγραφες. Μπορεί ο καθένας να γράψει τη διαθήκη του και να την κρατήσει σπίτι του ή, το πιο σίγουρο, να την καταθέσει σε συμβολαιογράφο. 

• Αλλάζουν όμως οι προϋποθέσεις για την αναγνώριση των ιδιόχειρων διαθηκών όταν δεν είναι κατατεθειμένες σε συμβολαιογράφο και εμφανίζονται από συγγενικά πρόσωπα.

Οι αλλαγές στοχεύουν στο να περιοριστεί το φαινόμενο των πλαστών διαθηκών. Στο εξής, όταν μια διαθήκη προσκομιστεί γιατί βρέθηκε στο σπίτι ή στο γραφείο του ανθρώπου που έφυγε από τη ζωή, για να κηρυχθεί γνήσια πρέπει να ελεγχθεί με μάρτυρες, πραγματογνωμοσύνες και άλλους τρόπους. Τον έλεγχο αυτόν θα διενεργεί ο συμβολαιογράφος και όχι το δικαστήριο, όπως γινόταν ως σήμερα.

Αυτά θα ισχύουν για κληρονόμους που δεν είναι παιδιά ή οι  σύζυγοι του θανόντος, αλλά άλλοι συγγενείς.

Ολες οι διαθήκες που έχουν κατατίθενται σε συμβολαιογράφο, δημοσιεύονται πλέον στη νέα ψηφιακή πλατφόρμα diathikes.gr. Η μεταρρύθμιση αυτή ψηφιοποιεί πλήρως τη διαδικασία δημοσίευσης, μειώνοντας τον χρόνο ολοκλήρωσης από 400 ημέρες σε μόλις 3 έως 7 ημέρες.

Aπό την 1η Νοεμβρίου, οι διαθήκες δημοσιεύονται ηλεκτρονικά από τον συμβολαιογράφο ακόμη και την ίδια ημέρα της αίτησης, το αργότερο μέσα σε 7 ημέρες