Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!Με αφορμή τη θλιβερή επέτειο της δολοφονίας του Ιωάννη Καποδίστρια (27 Σεπτεμβρίου 1831), επιθυμούμε να καταθέσουμε ορισμένες επίκαιρες επισημάνσεις από τον Βίο και την Πολιτεία του Μεγίστου των Νεοελλήνων.
«Ως Έλλην», διεκήρυττε ο Κυβερνήτης, «οφείλω μόνον εκείνην τήν ελευθερίαν να επιθυμώ, ήν οι Έλληνες ήθελον αποκτήσει διά τών ιδίων των δυνάμεων και διά τής προηγουμένης προόδου των εις τόν αληθή πολιτισμόν…». Με τον επιθετικό προσδιορισμό «αληθή» υπονοεί την ύπαρξη κι ενός «ψευδούς» πολιτισμού, ο οποίος όχι μόνον διαφοροποιείται, αλλά κυρίως αντιτίθεται στην ουσία της συνέχειας του Ελληνισμού, απειλώντας την επιβίωσή του. Πώς, όμως, μπορεί ο νεοέλληνας να καταστεί μέτοχος του «αληθούς» αυτού πολιτισμού, άρα και της ιστορικής συνέχειάς του;
Στο υπαρξιακό αυτό ερώτημα απαντά ο Καποδίστριας με μια ενδιαφέρουσα επιστολή του προς τον στενό του συνεργάτη στα θέματα Παιδείας και συμπατριώτη του Κερκυραίο Ανδρέα Μουστοξύδη, τονίζοντας πως “Τά σχολεία δεν είναι απλώς τόποι προσκτήσεως γνώσεων, αλλά κυρίως φροντιστήρια ηθικής, χριστιανικής και εθνικής αγωγής.” Σε άλλη επιστολή του (1827) προς τον Μισαήλ Αποστολίδη, εφημέριο τότε στη Βιέννη, θα διευκρινίσει έτι περαιτέρω την απάντησή του: “Άν η παρούσα γενεά δεν ενισχυθή δι’ ανθρώπων μορφωθέντων εν αρίστω σχολείω, ιδίως κατά τούς κανόνας τής αγίας ημών θρησκείας και τών ηθών ημών, αμφιβάλλω ότι θα δυνηθή να καταστή αξία τού προορισμού, όν φαίνεται ότι η Θεία Πρόνοια επιφυλάττει αυτή.”
Ο Καποδίστριας καθιστά την ελληνορθόδοξη παράδοση (θρησκεία και ήθη) θεμελιώδη συνιστώσα της εθνικής του Παιδείας, ως συνέχειας του ελληνικού πολιτισμού. Στη συνείδησή του, συνδέει «αδιάρρηκτα» τις έννοιες «ελληνικότητα» και «Εκκλησία». Η Παιδεία ως μέσο μύησης των νέων στα ελληνικά «ήθη» δεν είχε την έννοια μιας μονομερούς θρησκευτικής αγωγής. Αντίθετα, προσέβλεπε σε μια ισόρροπη διδασκαλία κειμένων της Κλασσικής Γραμματείας, της Καινής Διαθήκης και των Αγίων Πατέρων, προβάλλοντας την αδιάτμητη συνέχεια της Παιδείας και της ιστορίας του Ελληνισμού, χωρίς να υποτιμά τις νεωτερικές επιστημονικές θεωρίες. Μετέφερε τα εκπαιδευτικά πρότυπα της Ελβετίας του Πεσταλότσι, προσαρμόζοντάς τα στην ορθόδοξη πραγματικότητα του νέου Ελληνισμού.
Η πεποίθησή του περί συνέχειας του Ελληνισμού κατά τη μακραίωνη περίοδο της Δουλείας, συνοψίζεται στην από 12 Δεκεμβρίου 1825 επιστολή του προς την Προσωρινή Κυβέρνηση της Ελλάδος: “Οι Τούρκοι […] διήρεσαν, εμόνωσαν και ώπλισαν τούς πατέρες σας, τόν ένα κατά τού άλλου· αλλά οι Πατέρες σας […] ηνωμένοι διά τής εις Χριστόν και εις τήν Αγίαν του Εκκλησίαν σταθεράς πίστεώς των, αντέτειναν […] φυλάττοντες αγνάς τάς αρχάς και τά ήθη, άτινα μόνα συνιστώσιν έν έθνος […]. Ισχυρά η Ελλάς δι ̓ εκείνης τής απείρου δυνάμεως, διήλθε τέσσαρας αιώνας διαφθοράς και παντοίων άλλων δυστυχημάτων, χωρίς να παύση ποτέ τού να σχηματίζη έθνος, και να υποτάσσηται εις τούς ιερούς νόμους τού θείου νομοθέτου μας”. Το απόσπασμα αυτό αποτελεί αδιάψευστο ντοκουμέντο, όπου ο Καποδίστριας τεκμηριώνει την αδιάτμητη ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού μέσω της Εκκλησίας.
Παράλληλα, ο Κυβερνήτης εντόπιζε τον κίνδυνο της εθνικής αλλοτρίωσης. Στην από 6 Νοεμβρίου 1827 επιστολή του προς τον Ανδρέα Μουστοξύδη, σημειώνει με πικρία για τους Έλληνες που σπουδάζουν στην αλλοδαπή: “Τά παιδία μας […] κινδυνεύουσιν όμως να εκστραφώσι τής οικείας φύσεως, χάνοντα βαθμηδόν και τήν αίσθησιν τών θρησκευτικών χρεών των και τήν χρήσιν τής γλώσσης των, και τήν μνήμην τών εφεσίων και ιδιογενών ηθών”. Η παρατηρούμενη «εξέθνωσις» αποτελεί συνέπεια της αποξένωσής τους από τα πατρογονικά ήθη, την εθνική γλώσσα και την ορθόδοξη πίστη. Μήπως, το φαινόμενο αυτό δεν χαρακτηρίζει στις ημέρες μας τους Έλληνες κυβερνώντες και την κατά τα άλλα «ελληνική» διανόηση;
Τόσο ο Καποδίστριας όσο και οι σύγχρονοί του αγωνιστές του ’21 εμφορούνταν από την πεποίθηση της ιστορικής συνέχειας του Ελληνισμού. Η διαπάλη ανάμεσα σε αυτή την αντίληψη και σε νεότερες, αθεμελίωτες αρχειακά, απόψεις που την αμφισβητούν, αποτελεί στις ημέρες μας την αναγκαία πρόσκληση για την επανακάλυψη του ιστορικού ρόλου του αρχαιότερου αδιαλείπτως λειτουργούντος Θεσμού του νέου Ελληνισμού: της Εθναρχούσας Ορθόδοξης Εκκλησίας.
